Ostre zapalenie jamy ustnej może dotknąć pacjentów obu płci i w każdym wieku, ale najczęściej występuje we wczesnym dzieciństwie i u osób z obniżoną odpornością. Atakuje tkanki miękkie jamy ustnej i gardła. Może powodować duży dyskomfort i intensywny ból, a nawet uniemożliwiać spożywanie pokarmu. Jego leczenie zależy od przyczyn stanu zapalnego, dlatego warto wiedzieć, co go powoduje i jak sobie z nim radzić.
Grzyby, czyli grzybicze zapalenie jamy ustnej
Ostry stan zapalny w jamie ustnej może być spowodowany grzybicą, którą w większości przypadków wywołuje grzyb Candida albicans. Grzybicze zapalenie jamy ustnej łatwo rozpoznać po białych nalotach na powierzchni zazwyczaj przekrwionej błony śluzowej. Zmiany te powodują ból i pieczenie, a po usunięciu białego nalotu odsłaniają żywoczerwoną, przekrwioną błonę śluzową [1]. Zakażenia grzybicze jamy ustnej to także częste u dzieci pleśniawki lub drożdżakowe zapalenie kątów ust, czyli zajady [2].
Główne przyczyny ostrego zapalenia jamy ustnej o podłożu grzybiczym są związane z upośledzeniem odporności np. na skutek zakażenia HIV, wrodzonych niedoborów odporności, chorób szpiku kostnego lub stosowania przewlekłej antybiotykoterapii. W leczeniu grzybicy jamy ustnej stosuje się miejscowe leki przeciwgrzybicze. W przypadku silnych dolegliwości bólowych można sięgnąć po lek przeciwbólowy, a kiedy grzybica jest rozległa lub trudna do wyleczenia trzeba też przyjmować przepisane przez lekarza leki ogólnoustrojowe [1].
Wirusy, czyli wirusowe zapalenie jamy ustnej
Wirusowe zapalenie w jamie ustnej, takie jak pierwotne opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł lub opryszczka zwykła nawrotowa [2] wywołuje drobnoustrój Herpessimplex (HSV). Stan zapalny może występować samodzielnie, ale często pojawia się wraz z inną chorobą ogólnoustrojową [1].
Typowym objawem ostrego zapalenia jamy ustnej, które wywołuje wirus, jest pojawienie się na granicy skóry i błony śluzowej pęcherzyków wypełnionych surowiczym płynem. Zmiany te utrzymują się 7-14 dni. Są bardzo bolesne, pieką, utrudniają spożywanie pokarmów i źle wpływają na ogólne samopoczucie. Leczenie polega na stosowaniu miejscowych lub ogólnych leków przeciwwirusowych oraz ewentualnie środków przeciwgorączkowych, lub przeciwbólowych [1].
Bakterie, czyli wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
Wtórne nadkażenie stanu zapalnego jamy ustnej o etiologii wirusowej może doprowadzić do wrzodziejącego zapalenia. Wówczas w jamie ustnej pojawiają się bolesne owrzodzenia, a błona śluzowa jest obrzęknięta i zaczerwieniona. Występuje też nieprzyjemny zapach z ust [1].
Leczenie przeciwbakteryjne skupia się na miejscowym stosowaniu antybiotyków oraz środków do płukania jamy ustnej o właściwościach odkażających. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne [1].
Afta, czyli aftowe zapalenie jamy ustnej
Ponadto ostre zapalenie jamy ustnej może być związane z aftami. Są to bolesne nadżerki, które w przypadku jamy ustnej najczęściej atakują policzek, podniebienie, język i okolice podjęzykowe, gardło oraz wargi. Afty powstają w wyniku drobnych urazów np. skaleczenia błony śluzowej przez źle dopasowaną protezę, aparat ortodontyczny lub jedzenie twardych pokarmów, w wyniku nieprawidłowej higieny jamy ustnej, u osób osłabionych, narażonych na stres, z obniżoną odpornością oraz niedoborami witamin i składników mineralnych w organizmie [4].
Leczenie aft obejmuje stosowanie miejscowych środków z substancjami o właściwościach przeciwbólowych i znieczulających. Dobrze, jeśli składniki preparatu działają też odkażająco i ściągająco. Pomóc mogą również domowe sposoby m.in. ziołowe płukanki np. z szałwii, smarowanie zmian żelem aloesowym lub płukanie jamy ustnej wodą z solą [4].
Przyczyną ostrego zapalenia jamy ustnej mogą być nie tylko infekcje i urazy, ale także czynniki alergiczne, odczynowe oraz przewlekłe choroby ogólnoustrojowe, stany przednowotworowe oraz nowotwory [4]. Dlatego w przypadku niepokojących, nawracających i opornych na domowe leczenie zmian, należy skonsultować się z lekarzem.
Artykuł na zlecenie marki Chlorchinaldin
Bibliografia:
1. Zagor M. i in., Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, 2018, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/106153,ostre-zapalenie-blony-sluzowej-jamy-ustnej (dostęp: 09.07.2025).
2. Gościńska A., Leszczyńska-Pilich M., Leczenie stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła u dzieci, 2025, witryna internetowa: https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/leczenie-stanow-zapalnych-blony-sluzowej-jamy-ustnej-i-gardla-u-dzieci (dostęp: 09.07.2025).
3. Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 09.07.2025).
4. Szymczak-Paluch N., Kłosek S., Najczęstsze stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, 2020, witryna internetowa: https://podyplomie.pl/medycyna/34530,najczestsze-stany-zapalne-blony-sluzowej-jamy-ustnej (dostęp: 09.07.2025).